Sağlık durumunun devamlılığını sağlamak amacıyla günlük enerji ihtiyacını karşılayan, vitamin ve mineral içeriği bakımından zengin, yeterli miktarda protein, yağ ve karbonhidrat içeren beslenme tarzına yeterli ve dengeli beslenme denir. Günlük enerji ihtiyacı cinsiyet, yaş, kilo, boy ve fiziksel aktivite değişenlerine göre farklılık gösterir.
Yeterli ve dengeli beslenme sayesinde vücuttaki birçok fonksiyon işleyişi düzene gireceği gibi olası sağlık problemleri de önlenmiş olur. Sağlıklı bir beslenme için besin çeşitliliği sağlanmalı ve günlük gereksinim duyulan enerji ve besin öğelerinin besinlerle vücuda alınması gerekmektedir. Öğünlerimizde bilinçli tabaklar hazırlayarak beslenmemizi daha da kontrol altına alabiliriz.
Peki dengeli bir tabağı nasıl oluşturmalıyız?
Yeterli ve dengeli beslenmenin sağlanması için gerekli olan temel besinler 4 grupta toplanmış ve dört yapraklı yonca modeli oluşturulmuştur.
Dört yapraklı yonca modelini oluşturan besin grupları nelerdir?
Beslenme adına temelde 4 besin grubu saymak mümkün.
1. grup süt ve süt ürünleri
1. grup et, tavuk, balık ve yumurta
3. grup ekmek ve türevleri
4. grup ise sebze ve meyveler
1) SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ GRUBU
Süt grubunda yer alan başlıca besinler süt, yoğurt ve peynirdir. Bu gruptaki besinler, protein, fosfor, kalsiyum B2 vitamini ve B12 vitamini olmak üzere birçok besin öğesi açısından zengin kaynaklardır. Süt ürünlerdeki kalsiyumun vücutta kullanımı diğer besinlere göre daha yüksektir. Özellikle adölesan ve çocuklarda diş ve kemik sağlığı üzerinde önemli rol oynar.
2) ET-YUMURTA-KURUBAKLAGİL GRUBU
Bu grupta et, tavuk, balık, yumurta, kuru fasulye, nohut, mercimek gibi besinler bulunur. Ceviz, fındık, fıstık, badem gibi yağlı tohumlar da grupta yer alan diğer besinlerdendir. Bu besinler; protein, demir, çinko, fosfor, magnezyum, B6, B12, B1 ve A vitamini, posa (kuru baklagiller) açısından zengin kaynaklardır.
3) SEBZE VE MEYVE GRUBU
Sebze ve meyveler; folik asit, A vitaminin ön maddesi olan beta-karoten, E, C, B2 vitamini, kalsiyum, potasyum, demir, magnezyum, posa ve diğer antioksidan özelliğe sahip bileşiklerden açısından zengindir. Sağlıklı beslenmede çeşitli renk ve türde sebze, meyveler dengeli bir şekilde tüketilmelidir. Ayrıca sebzelerin birçok besine göre düşük enerjiye sahip olması kilo artışının önlenmesini sağlamaktadır.
4) EKMEK VE TAHIL GRUBU
Buğday, pirinç, mısır, çavdar ve yulaf gibi tahıl taneleri ve bunlardan yapılan un, bulgur, yarma, gevrek ve benzeri ürünler bu grup içinde yer alır. Tahıl ve tahıl ürünleri, karbonhidratlar (nişasta, posa), vitaminler, mineraller ve diğer besin öğelerini içerir. Tam tahıllı ürünler tahıl tanelerini oluşturan kabuk, rüşeym ve endosperm kısımlarını içerir. Bu ürünler demir, magnezyum, selenyum, B vitaminleri ve diyet posası (lifi) gibi besin öğelerinden zengindir
Öğün oluştururken bu besin gruplarının dengeli dağılımına dikkat etmek gerekiyor. Saydığımız 4 gruptan en az 3 tanesinin tabağımızda bulunması ve bunun mümkün olduğunca her öğünde sağlanmış olması; dengeli bir öğüne işaret etmektedir. Örneğin herhangi bir et grubunun yanında tükettiğimiz pilav/makarna seçeneğine salata eklersek 3 seçeneğe tamamlamış oluyoruz. Yanına bir de yoğurt veya ayran eklediğimizde; 4/4!